Abuztuan zehar ez dut irratirik entzun, telebistarik ikusi (ohi bezala) eta egunkaririk irakurri. Familiarekin egon, lan egin Dimako etxean eta Imanol Muruaren “Loiolako hegiak” liburua berrirakurri dut. Irakurketa bazterrezina ETAren ustezko su-etenaz gaur Diario Vascok argitaratu duen notizia ulertzeko:
“Interior trabaja con la hipótesis de que ETA declare un alto el fuego este mes”. Orain arte erabilitako bake-bideak erreta daude, eta horretan bat datoz Otegi (zergatik ez diote hitza ematen?), Eguiguren eta Urkullu. Loiolatik gelditzen dena da 2006ko urriaren azken astean denek onartutako dokumentua, zeini inork ez zion inolako aldaketa estrategikorik egin behar (jarrera horretan irmoenak Etxeberria eta Otegi izan ziren), taktikoak baizik.
Azaroaren 6ko bilerara Batasunak aldaketa estrategikoa eraman zuen: bi urteren barruan Hego Euskal Herrirako Estatutu bakar bat jarri behar zen indarrean, eta PSOEk behartu egin behar zuen PSN hori onartzera. Mahai hura hankaz gora jarri zuten. Gero saio gehiago izan zen arren, bai Loiolan eta beste leku batzuetan (Geneva barne), Batasunak txertatutako korapilo horrek zapuztu egin zuen Loiolan ia-ia lortuta zegoen akordioa.
Ondorio modura Otegik berak aitortzen du “euren” ezker abertzaleak ez zuela ondo jokatu, prezipitatu egin zirela eta ez zutela jakin egoera ondo interpretatzen. Horretaz gain, bazen beste lekzio bat: unean uneko su-eten/tregoa/meniek ez dute balio. Bide hori betirako erre zuen ETAk Barajasko atentatuekin. Zer gelditzen da?
Argi dago: BEHIN BETIKO ETA ALDE BAKARREKO SU-ETEN EGIAZTATUA; alegia: ETAk amaitutzat eman beharko luke borroka armatua, eragile politikoen esku utzi beharko lituzke kuestio politiko guztiak eta Espainiako Estatuko indarrekin negoziatu beharko lituzke gatazka armatuak eragindako “kontu” guztiak. Alde bakarreko jarrera hori ezerezean gelditu eta denborarekin usteldu ez dadin, nahitaezkoa litzateke nazioarte mailako eragileak –dagoeneko izendatuta eta lanean dihardutenak- prozesuaren goi-zaindaritza izan dezaten.
Beste kontu bat: PNV azken orduko gonbidatua izan zen Loiolako negoziazio haietan, ez baitzuten kontuan hartu ez hasieran ez amaieran. Orain ezberdina da. Paradoxa dirudien arren, gerta liteke alderdi jeltzalea izatea, uneotan, eragilerik garrantzitsuena.
Eta honi lotuta gaudenez, azken kontu bat. JJ Imazek oso argi izan zuen EBBko norekin egon gura zuen Loiolako mahaian: Urkullurekin, ez besterekin; eta gainera, bakean utzi behar zituztela negoziazioek irauten zuten bitartean. Diario Vascok dioenez EBBk harreman estuak ditu Eusko Jaurlaritzarekin ustezko su-eten horren aurrean erantzun bateratua emateko; eta nik pentsatu nahi dut jeltzaleen ordezkaritza plural eta alde anitzekoak parte hartuko duela elkarrizketa horietan.
Arabatik 